November 6th, 2012
झण्डै ५ वर्ष अघि दक्षिण अफ्रिकी अनुभवको वारेमा मैले यो लेख तयार गरेको थिएं । त्यतिखेर लागेको थियो, संविधानसभाको चुनाव पछि निर्धारित समयमा भित्रै संविधान निर्माण हुनेछ । द्वन्द्वपछिको संक्रमणकालको व्यवस्थापनमा विगतमा गरिएका कमिहरु दोहरिने छैनन्। अफ्रिकाले भोग्नु परेको अप्ठ्यारामाथि हामी नेपालीले टेक्नुपर्ने छैन । तर, संविधानसभाको अस्वभाविक अवसानपछि हामीहरु पनि उस्तै प्रकृतिको पेचिंदा प्रश्नै–प्रश्नका पेटारोबाट घेरिन पुगेका छौं । बहसमा उठाइएका कतिपय प्रश्नहरु आज हाम्रा सन्दर्भमा पनि सान्दर्भिक देखिएका छन् ।
यो सैद्धान्तिक बहसमा एमालेको मार्गदर्शक सिद्धान्त, जनताको बहुदलीय जनवाद (जबज) पनि तानिएको छ । यसन्दर्भमा तीन कोणबाट बहस जारी छ ।
पूर्ण पाठ को pdf फाइल डाउनलोड गर्नुहोस् दक्षिण अफ्रिकी अनुभवको सन्दर्भमा नयाँ नेपाल निर्माणको बहस
सङ्क्षेपमा, बहसको पहिलो कोण– यान्त्रिक/यथिास्थितिवादी हो । यसले माक्र्सवादी सिद्धान्तलाई जडसुत्रको रुपमा व्याख्या गर्छ । ‘जे लेखेको छ, त्यही हुनुपर्छ’ भन्ने मान्यता राख्ने यो कोणले सिद्धान्तलाई ‘धर्मग्रन्थ’को तहमा झार्छ ।
तेस्रो कोण, गैर–जबज’वादी कोण हो । ‘यो वा त्यो’ रुपमा यसले ‘जबज’लाई नकार्छ ।
दोस्रो, सही कोण हो । यसले सिद्धान्तलाई ‘कन्टेण्ट’ हैन ‘मेथड’को रुपमा अङ्गिकार गर्छ । सिद्धान्तको प्रयोग, सिर्जनात्मक हुनुपर्ने तर्क गर्छ । ‘जबज’लाई ‘गजब’ नबनाउन हामीले बहस गर्नेहरुको भनाईमा बहकिने हैन, अन्तरवस्तुमा ध्यान दिनु पर्छ ।